Insurekcja w cieniu Tatr

autor zdjęcia: NAC

źródło: Rzeczpospolita

Uroczyste obchody 90. rocznicy powstania chochołowskiego. Chochołów k. Zakopanego, 25 lutego 1936 r.

autor zdjęcia: Muzeum Narodowe w Krakowie/ Wikimedia Commons

źródło: Rzeczpospolita

Jan Krzeptowski, znany jako „Sabała”, był jednym z uczestników powstania chochołowskiego w lutym 1846 r. Prezentowany portret „Sabały” namalował Kazimierz Pochwalski w 1885 r.

Krótka, ale dramatyczna historia powstania chochołowskiego z 1846 r. to opowieść o bohaterstwie ludzi, którzy postanowili własnymi skromnymi siłami zrzucić jarzmo dysponującego zawodową armią zaborcy.

Początkowo wydarzenia, które w dniach 21–23 lutego 1846 r. rozegrały się w kilku małych miejscowościach na Podhalu, miały stanowić element większego zrywu przeciwko zaborcy austriackiemu. Insurekcja ta, zwana powstaniem lub rewolucją krakowską, została zainicjowana przez Centralizację (Towarzystwo Demokratyczne, któremu przewodził Ludwik Mierosławski, a na terenie Galicji – Edward Dembowski). Jej celem było wzniecenie ogólnonarodowego powstania przeciwko wszystkim trzem zaborcom przy wykorzystaniu potencjału chłopów.

W zamian za udział w walkach Rząd Narodowy Rzeczypospolitej Polskiej obiecał chłopom uwłaszczenie, przydzielenie im ziemi oraz utworzenie warsztatów narodowych. Plan zaangażowania ludności chłopskiej spalił jednak na panewce. Krzewieniem tej idei wśród najbiedniejszych warstw społeczeństwa oraz wyjaśnianiem obietnic rządu zajęło się zbyt mało ludzi (niestrudzenie działał na tym polu m.in. Edward Dembowski). Ponadto chłopi, pochłonięci walką z ziemiaństwem w ramach toczącej się równocześnie rabacji galicyjskiej, nie zamierzali grać na dwa fronty i nie w smak im było współdziałanie ze swoimi ciemiężycielami nawet w tak szlachetnej sprawie jak pozbycie się obcego władcy.

Chochołów walczy!

Dowódcy powstania byli świadomi tych okoliczności, dlatego 18 lutego 1846 r., kiedy do...